Azərbaycanlı tələbələrin Türkiyəyə ali təhsil üçün marağı hər il artmaqda davam edir. Bu marağın əsas səbəbləri arasında dil və mədəni yaxınlıq, akademik keyfiyyətin yüksək olması, beynəlxalq diplomların tanınması və əlverişli qiymət siyasəti dayanır. Türkiyə universitetləri, xüsusilə son 10 ildə xarici tələbələr üçün qəbul sistemlərini daha çevik və əlçatan edib.
Bu gün Azərbaycan gəncləri üçün Türkiyədə ali təhsil almağın iki əsas yolu var: DİM (Dövlət İmtahan Mərkəzi) xətti ilə qəbul və SAT (Scholastic Assessment Test) nəticəsi ilə qəbul. Hər iki yolun özünəməxsus üstünlükləri, müraciət prosedurları və seçim kriteriyaları var. Bəzi universitetlər yalnız dövlət xətti üzrə qəbul həyata keçirir, digərləri isə yalnız SAT nəticələrini qəbul edir və ya hər iki yolu eyni zamanda açıq saxlayır.
DİM Yolu ilə Türkiyədə Təhsil: Struktur, Qaydalar və Üstünlüklər
Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında olan təhsil əməkdaşlığı çərçivəsində hər il yüzlərlə azərbaycanlı tələbə Türkiyə universitetlərinə dövlət xətti ilə qəbul olunur. Bu qəbul prosesi DİM-in rəsmi nəzarətində keçirilir və əvvəlcədən müəyyən olunmuş yerlərə uyğun yerləşdirmə aparılır.
Müraciət Prosesi:
- Elektron sistem üzərindən qeydiyyat (dim.gov.az və ya təhsil nazirliyi portalı)
- İxtisas seçimi mərhələsi – abituriyentin istədiyi sahəyə uyğun fakültələr
- Attestat və DİM nəticələrinin təqdim edilməsi
- Universitetlərə yerləşdirmə
- Rəsmi qəbul məktubu və sənədlərin göndərilməsi
Bu sistem çərçivəsində qəbul olunan tələbələr adətən güzəştli təhsil haqqı, yataqxana və bəzi hallarda təqaüd imkanları ilə təmin olunur. Bəzi hallarda, təhsilin tamamilə ödənişsiz olduğu dövlət universitetlərinə yerləşmə mümkündür.
Üstünlüklər:
- Minimal sənədləşmə
- Rəqabətli bal əsasında yerləşdirmə
- Dövlət dəstəyi ilə əlavə üstünlüklər
- Təhsil haqqının aşağı olması
SAT İlə Türkiyədə Təhsil: Qlobal İmtahanın İmkaları
SAT (Scholastic Assessment Test) – ABŞ mənşəli beynəlxalq səviyyədə qəbul olunan standart test imtahanıdır. Türkiyənin bir çox nüfuzlu universitetləri – xüsusilə özəl ali məktəblər – xarici tələbələri qəbul edərkən SAT nəticələrini əsas götürürlər. Bu imtahan beynəlxalq abituriyentlərə keyfiyyətli təhsilə çıxış və yüksək səviyyəli universitetlərə daxil olmaq imkanı yaradır.
SAT İmtahanının Strukturuna Qısa Baxış:
- Reading and Writing bölməsi: 800 bal
- Mathematics bölməsi: 800 bal
Cəmi: 1600 bal üzərindən qiymətləndirilir.
SAT nəticəsi ilə qəbulda, müraciət edəcəyiniz universitetin tələblərinə uyğun minimum bal toplamaq vacibdir. Məsələn, Koç, Sabancı, Boğaziçi, Bilkent kimi universitetlər adətən 1350-1500 arası nəticə tələb edir.
SAT ilə Qəbul Prosesi:
- SAT imtahanına qeydiyyat (CollegeBoard.org vasitəsilə)
- Müraciət etdiyiniz universitetin öz sisteminə qeydiyyat
- SAT nəticələrinin PDF və ya kodla göndərilməsi
- Motivasiya məktubu, tövsiyə məktubu və CV əlavə olunması
- Müsahibə və ya yazılı təqdimat mərhələsi
Üstünlüklər:
- Yüksək reytinqli universitetlərə çıxış
- Təhsil ingilis dilində aparılır
- Təqaüd alma şansı daha yüksəkdir
- Beynəlxalq səviyyəli diplom
SAT ilə təhsil əsasən mühəndislik, İT, biznes, beynəlxalq münasibətlər və tibb kimi sahələrdə geniş yayılıb.
DİM və SAT: İki Yolun Qarşılaşdırılması
Aşağıdakı cədvəldə hər iki qəbul üsulunun əsas fərqləri və üstünlükləri ətraflı şəkildə təqdim olunub:
| Mezon | DİM Yolu ilə Qəbul | SAT ilə Qəbul |
|---|---|---|
| İmtahan növü | DİM (buraxılış + blok) | SAT (beynəlxalq test) |
| Universitet tipi | Dövlət universitetləri | Özəl və dövlət universitetləri |
| Təhsil dili | Türk dili | İngilis dili (əksəriyyəti) |
| Təhsil haqqı | Aşağı | Yüksək |
| Təqaüd imkanı | Bəli (dövlət dəstəyi ilə) | Var (akademik nəticəyə əsasən) |
| Rəqabət səviyyəsi | Orta | Yüksək |
| Tələbə profili | Orta statistik tələbə | Beynəlxalq səviyyəli tələbə |
| Qəbulun çevikliyi | Çox sərt qaydalar | Elastik yanaşma |
Qəbul Tələbləri və Sənədlər: Hər İki Yol Üzrə
DİM Yolu Üzrə Sənədlər:
- Tam orta təhsil haqqında attestat (elektron və ya kağız)
- DİM imtahan nəticələrinin kodu və sertifikatı
- Şəxsiyyət vəsiqəsinin surəti
- Fotoşəkil (3×4 ölçüdə)
- Seçdiyiniz universitet və ixtisas siyahısı
SAT Yolu Üzrə Sənədlər:
- SAT nəticəsinin rəsmi score report (CollegeBoard portalından)
- Attestat və rəsmi tərcüməsi (ingilis dilində)
- Motivasiya məktubu (Statement of Purpose)
- Tövsiyə məktubu (ən azı 1 müəllimdən)
- CV və varsa, əlavə sertifikatlar
- Pasport surəti və şəxsiyyət sənədi
- Universitetin sisteminə qeydiyyat sənədləri
Fakültə Seçimi: Hər Yol Üzrə Uyğun Strategiyalar
DİM ilə Daha Uyğun Fakültələr:
- Pedaqogika və müəllimlik ixtisasları
- Filologiya və tarix sahələri
- Sosial iş, jurnalistika
- Tibb bacısı və fizioterapiya
- Riyaziyyat və fizika müəllimliyi
SAT ilə Daha Uyğun Fakültələr:
- Mühəndislik sahələri (kompüter, elektronika, inşaat)
- Biznes, idarəetmə və maliyyə
- Beynəlxalq münasibətlər
- Tibb və biologiya
- Süni intellekt və Data Science
Təqaüd və Təhsil Haqları: DİM və SAT Yollarının Maliyyə Perspektivi
Təhsil haqları Türkiyə universitetlərində ixtisasdan, fakültədən və qəbul yolundan asılı olaraq ciddi şəkildə dəyişir. DİM yolu ilə qəbul olunan tələbələr üçün təhsil haqları daha aşağıdır və bəzən tamamilə dövlət tərəfindən qarşılanır.
Reklam
DİM yolu üzrə təhsil haqları:
- Dövlət universitetlərində: 500 – 1500 TL / illik
- Tibbi ixtisaslar üçün: 2000 – 4000 TL / illik
- Yataqxana xərcləri: 300 – 700 TL / ay
- Ərzaq və şəxsi xərclər: 1500 TL / ay (ortalama)
SAT yolu üzrə təhsil haqları:
- Özəl universitetlərdə: 8000 – 25000 USD / illik
- Yüksək səviyyəli təqaüdlərlə bu məbləğ 0 – 50% – 100% arası azalır
- Yataqxanalar özəl universitetlərdə daha rahatdır, amma 300 – 1000 USD / ay arası dəyişə bilər
Təqaüd İmkanları:
- Türkiyə Bursları (Türkiye Bursları) – həm SAT, həm də DİM yolu üçün uyğundur. Yaşayış, təhsil haqqı, yolpulu və sığorta qarşılanır.
- Universitetdaxili akademik təqaüdlər – SAT balları yüksək olan tələbələrə verilir.
- Azərbaycan Təhsil Nazirliyi xətti ilə maddi dəstək – məhdud sayda tələbəyə tətbiq olunur.
- YÖK tərəfindən ayrılan kontingentlər – dövlət xətti ilə gələnlər üçün.
Azərbaycandan Türkiyəyə Müraciət Statistikası və Trendlər
Son illərdə Azərbaycandan Türkiyəyə təhsil almağa gedən tələbələrin sayı davamlı şəkildə artmaqdadır. Bu artım həm DİM, həm də SAT yolu üzrə müşahidə olunur.
| İl | DİM ilə Qəbul Sayı | SAT ilə Qəbul Sayı | Ümumi Qəbul |
|---|---|---|---|
| 2020 | 830 | 190 | 1020 |
| 2021 | 960 | 240 | 1200 |
| 2022 | 1050 | 310 | 1360 |
| 2023 | 1120 | 370 | 1490 |
| 2024 | 1200+ (təxmini) | 450+ (təxmini) | 1650+ |
Bu statistikaya əsasən, SAT yolu ilə qəbul tempi daha sürətlə artır. Bunun səbəbləri arasında:
- Yüksək səviyyəli universitetlərin SAT imtahanını əsas götürməsi
- Beynəlxalq diplomların iş bazarında rəqabət üstünlüyü yaratması
- Təqaüd imkanlarının genişlənməsi yer alır.
Uyğunlaşma, Hazırlıq və Dil Problemləri
Azərbaycanlı tələbələr üçün Türkiyədə təhsil almaq bir çox cəhətdən uyğun olsa da, bəzi çətinliklər də mövcuddur. Xüsusilə SAT yolu ilə qəbul olunmuş tələbələr üçün ilk il hazırlıq mərhələsi vacib sayılır.
Hazırlıq Proqramları:
- Türk dili hazırlığı: DİM ilə qəbul olunmuş tələbələr üçün
- İngilis dili hazırlığı: SAT ilə qəbul olunanlar üçün
- Fakültəyə adaptasiya kursları: Mühəndislik, tibb və İT sahələri üzrə
Universitetlərin əksəriyyəti bir illik hazırlıq proqramı təqdim edir. Bu müddətdə tələbə həm akademik bacarıqları inkişaf etdirir, həm də yeni mühitə uyğunlaşır.
Azərbaycanlı tələbələrin Türkiyədə təhsil alması üçün həm DİM yolu, həm də SAT imtahanı real və funksional alternativlər təqdim edir. Hər iki sistem özünəməxsus üstünlüklərə malikdir və tələbənin məqsədlərinə, akademik potensialına, maliyyə vəziyyətinə və gələcək planlarına görə uyğunluğu dəyişir.
Əgər tələbə yüksək nəticələrə malikdirsə, dil səviyyəsi yaxşıdırsa və beynəlxalq mühitdə təhsil almaq istəyirsə, SAT ilə qəbul daha əlverişli sayılır. Əks halda, dövlət xətti ilə qəbul həm maddi baxımdan, həm də struktur baxımından daha stabil seçim təqdim edir.
Hər iki istiqamətdə də tələbələr üçün uyğunlaşma dəstəyi, təqaüdlər, hazırlıq proqramları və inkişaf imkanları mövcuddur. Əsas məsələ düzgün istiqamətin seçilməsi, vaxtında sənədlərin toplanması və planlı şəkildə hərəkət etməkdir.
Ən Çox Verilən Suallar
Azərbaycanlı tələbələr DİM-in təşkil etdiyi ixtisas seçimi mərhələsində iştirak etməklə Türkiyədəki dövlət universitetlərinə qəbul ola bilərlər. Qəbul attestat və imtahan nəticələrinə əsasən həyata keçirilir.
SAT – ABŞ mənşəli beynəlxalq testdir. Türkiyədə Koç, Sabancı, Boğaziçi, Bilkent kimi universitetlər bu imtahan nəticəsini qəbul edir. Universitetlərə görə minimum bal tələbləri fərqlənir.
Bəli, abituriyentlər həm DİM vasitəsilə dövlət xətti ilə, həm də ayrıca SAT nəticəsi ilə universitetlərə paralel müraciət edə bilərlər.
SAT nəticəsi iki il ərzində etibarlıdır. Bu müddət ərzində istənilən uyğun universitetə müraciət etmək mümkündür.
Dövlət xətti ilə qəbul olunan tələbələr üçün təhsil haqları daha aşağıdır və bəzən tamamilə dövlət tərəfindən qarşılanır. Yuxarı ixtisaslarda isə illik 1000–4000 TL arası dəyişə bilər.
SAT imtahanı əsasən Bakı və Gəncə şəhərlərində yerləşən beynəlxalq test mərkəzlərində keçirilir. Qeydiyyat CollegeBoard.org saytından aparılır.
Hər iki yol üzrə təqaüdlər mövcuddur. Türkiyə Bursları, universitet daxili akademik təqaüdlər və Azərbaycan Təhsil Nazirliyinin dəstəkləri əsas mənbələrdir.
DİM yolu ilə daha çox pedaqogika, filologiya və sosial sahələrə qəbul edilir. SAT ilə mühəndislik, biznes, beynəlxalq münasibətlər və tibb fakültələri daha əlçatan olur.
Bəli, həm türk dili, həm də ingilis dili üzrə hazırlıq proqramları təqdim olunur. Universitetlər bir illik adaptasiya proqramları ilə də tələbələri dəstəkləyir.
Əgər maliyyə baxımından büdcə məhduddursa, DİM yolu daha sərfəlidir. Əgər yüksək akademik nəticələr və ingilis dili bacarığı varsa, SAT yolu ilə daha prestijli universitetlərə qəbul olmaq mümkündür.
Reklam
