21-ci əsrin ikinci rübünə qədəm qoyan Çin Xalq Respublikası artıq təkcə iqtisadi yox, həm də akademik güc mərkəzi kimi tanınır. 2024-cü ilin sonunda dünyanın 100 ən yüksək reytinqli universitetindən 8-i Çində yerləşir. Bu göstərici 2005-ci ildə cəmi 2 idi. Bu artım təsadüfi deyil. Çin hökuməti təhsili dövlət strategiyasının əsas dayaqlarından biri kimi görür və bu sahəyə illik 460 milyard yuan (təxminən 65 milyard USD) ayırır. Əlavə olaraq, ölkədə xarici tələbələrin sayı 2010-cu illə müqayisədə 3,5 dəfə artmışdır.
Bütün bu inkişafların fonunda təhsil sisteminin strukturlaşdırılması, qəbul mexanizmləri və tədris prosesi 2025-ci il üçün yenidən dizayn olunub.
Çin təhsil sisteminin əsas mərhələləri və statistika
Çin təhsil sistemi aşağıdan yuxarıya doğru mərhələli şəkildə formalaşır. Təhsil Nazirliyinin 2025-ci ilə dair məlumatlarına görə, ölkədə təhsil alanların ümumi sayı 280 milyon nəfərə çatır. Bu da o deməkdir ki, Çin dünyada ən çox tələbəsi olan ölkədir.
| Təhsil mərhələsi | Müddət | Təxmini Şagird/Tələbə sayı (2025) | Əhatə dairəsi (%) |
|---|---|---|---|
| Məktəbəqədər təhsil | 3 il | 46 milyon | 96% |
| İbtidai məktəb | 6 il | 105 milyon | 99% |
| Orta məktəb | 6 il | 90 milyon | 95% |
| Ali təhsil (kollec+universitet) | 3–8 il | 38 milyon | 60% |
Çin artıq ibtidai və orta məktəb səviyyəsində demək olar ki, tam əhatəlilik təmin edib. Ali təhsildə isə əsas hədəf keyfiyyəti artırmaq və beynəlxalq standartlara uyğunlaşmaqdır.
Qəbul şərtləri: yerli və xarici tələbələr üçün fərqli yanaşma
Çində ali təhsil almaq üçün qəbul qaydaları iki əsas kateqoriyaya bölünür:
1. Yerli tələbələr üçün: Gaokao sistemi
- Gaokao imtahanı ölkə üzrə standartlaşdırılmış test sistemidir.
- İllik iştirakçı sayı: təxminən 12 milyon nəfər
- Ən yüksək bal: 750 (bütün fənlər üzrə)
- Orta qəbul balı: universitetin reytinqinə görə 480–660 arasında dəyişir.
2. Xarici tələbələr üçün: sənəd əsasında qəbul
Əcnəbi tələbələr üçün Çin universitetləri aşağıdakı sənədləri əsas götürür:
| Sənəd adı | Qeyd |
|---|---|
| Təhsil sənədi | Attestat, bakalavr və ya magistr diplomu |
| Dil biliyi sübutu | IELTS (min. 6.0), TOEFL (min. 80) və ya HSK |
| Pasport və tibbi arayış | Səhiyyə nəzarətindən keçməlidir |
| Motivasiya və tövsiyə məktubu | Akademik və şəxsi baxış əsaslıdır |
2024-cü ildə Çində əcnəbi tələbələrin sayı 540.000 nəfər olmuşdur. Azərbaycanlı tələbələrin sayı isə rəsmi məlumatlara görə 1000 nəfəri keçmişdir.
Tədris prosesi və fakültələr üzrə fərqliliklər
Çin universitetlərində təhsil prosesi həm klassik akademik strukturda, həm də texnologiya ilə inteqrasiya olunmuş müasir modellər əsasında təşkil edilir. Universitetlərin 75%-dən çoxu “müəllim mərkəzli” modeldən “tələbə yönümlü” sistemə keçmişdir. Bu, seminarlar, qrup layihələri, simulyasiyalar və interaktiv metodlarla həyata keçirilir.
Fakültə bölünməsi və nümunəvi sahələr
| Fakültə | Ən çox tələbə sayı olan ixtisaslar | Orta tədris müddəti |
|---|---|---|
| Mühəndislik və texnologiya | Elektronika, süni intellekt, avtomatlaşdırma | 4–5 il |
| Tibb və biotexnologiya | MBBS, əczaçılıq, ictimai səhiyyə | 5–6 il |
| Humanitar və sosial elmlər | Çin dili, beynəlxalq münasibətlər, fəlsəfə | 4 il |
| İqtisadiyyat və idarəetmə | Beynəlxalq ticarət, maliyyə, MBA | 4–5 il |
| Rəqəmsal incəsənət və dizayn | Qrafik dizayn, animasiya, media mühəndisliyi | 4 il |
2025-ci ildən bəri tədris planlarına multidissiplinar layihə kursları, blok dərslər, startap laboratoriyaları və incəltmə modulları əlavə edilmişdir.
Təhsil haqları və təqaüd modelləri
Çində ali təhsil pulludur, lakin dövlətin təklif etdiyi çoxpilləli təqaüd modelləri tələbələrə ciddi dəstək verir. Universitetlər dövlət büdcəsi və öz resursları hesabına təqaüdlər ayırır.
Təhsil haqları üzrə bölgü (2025)
| Təhsil səviyyəsi | İllik təhsil haqqı (USD) | Ən bahalı ixtisaslar |
|---|---|---|
| Bakalavr | 2500 – 5000 | Tibb, mühəndislik |
| Magistr | 3000 – 7000 | MBA, ictimai səhiyyə |
| Doktorantura | 4000 – 8000 | Biotexnologiya, elmi tədqiqat sahələri |
| Kollec proqramı | 1500 – 3000 | İxtisaslaşdırılmış texniki sahələr |
Təqaüd proqramları üzrə bölgü (2024 statistikası):
| Təqaüd növü | Sayı (təxminən) | Qapsadığı xərclər |
|---|---|---|
| Chinese Government Scholarship (CSC) | 90.000 | Təhsil, yaşayış, sığorta, aylıq təqaüd |
| Əyalət təqaüdləri | 20.000 | Təhsil haqqı və ya yataqxana |
| Universitet daxili təqaüdlər | 45.000 | Bal əsaslı qismən və ya tam ödənişsiz |
| İkitərəfli razılaşma təqaüdləri | 3000 | Xüsusi ölkələr üçün ayrılır |
Azərbaycanlı tələbələr üçün də CSC və universitet daxili proqramlar əsas seçimlər sırasındadır.
Reklam
Rəqəmsal təhsil və distant imkanlar (2025)
Çin Xalq Respublikası 2020-ci ildən sonra təhsildə rəqəmsallaşmanı strateji prioritet elan etdi. 2025-ci ildə artıq ölkənin aparıcı universitetlərinin 70%-i rəqəmsal təhsil texnologiyalarından istifadə edir. Bu yanaşma tələbələrə həm yerində, həm də məsafədən təhsil almaq imkanı verir.
Distant tədris formaları magistratura və ixtisasartırma sahələrində xüsusilə geniş yayılıb. Mühəndislik, kompüter elmləri, biznes idarəçiliyi kimi sahələrdə “online-only” proqramlar tətbiq olunur. Bu proqramlarda dərslər canlı şəkildə keçirilir, eyni zamanda yazıya alınaraq tələbələrə təqdim olunur. Elektron tapşırıqlar, interaktiv forumlar və virtual mentorluq sistemləri distant təhsili daha funksional hala gətirir.
Ayrıca, “AI-based learning analytics” texnologiyaları vasitəsilə tələbələrin fəaliyyətləri izlənilir və fərdi tövsiyələr verilir. Bu isə tədris prosesində fərdiləşdirilmiş yanaşmanın geniş tətbiq olunmasına şərait yaradır.
Diplomların tanınması və məzun imkanları
Çində təhsil alan tələbələrin qarşılaşdığı ən vacib məsələlərdən biri də diplomun beynəlxalq aləmdə tanınmasıdır. Son illərdə Çin universitetləri bu istiqamətdə ciddi addımlar atmış və bir sıra ölkələrlə qarşılıqlı tanınma protokolları imzalamışdır. Çin diplomları hazırda 120-dən çox ölkədə rəsmi şəkildə qəbul olunur.
Azərbaycan üçün bu tanınma prosesi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi yalnız Çin Təhsil Nazirliyi tərəfindən akkreditə olunmuş ali məktəblərin diplomlarını tanıyır. Məzunlar üçün nostrifikasiya prosesi təhsil müddəti, proqramın dili və praktik komponentlərə əsasən aparılır. Tibb üzrə təhsil almış şəxslər əlavə imtahan və klinik stajla tanınma əldə edirlər.
Beynəlxalq əmək bazarında Çin diplomuna sahib olan məzunlar əsasən texnologiya, informasiya sistemləri, iqtisadiyyat və dil sahələrində rəqabətə davamlı hesab olunurlar. Xüsusilə Huawei, Xiaomi, Alibaba və digər Çin mənşəli texnologiya şirkətləri bu məzunları öz ekosistemlərinə daha tez daxil edirlər.
Azərbaycanlı tələbələr üçün perspektivlər və üstünlüklər
2025-ci ilə olan məlumata əsasən, Çində təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin sayı 1100 nəfəri keçmişdir. Onların əsasən aşağıdakı sahələr üzrə təhsil aldıqları müşahidə olunur:
- Beynəlxalq münasibətlər və Çin dili
- Kompüter mühəndisliyi və proqramlaşdırma
- Tibb və ictimai səhiyyə
- Biznes və menecment
Azərbaycanlı tələbələr üçün əsas üstünlüklər bunlardır:
- Çin-Azərbaycan arasında diplomatik və təhsil sahəsində ikitərəfli əməkdaşlıqlar
- Azərbaycanlılar üçün nəzərdə tutulan xüsusi təqaüd yerləri və mədəniyyət mübadiləsi proqramları
- Təhsilin keyfiyyəti ilə yanaşı, həyat xərclərinin münasib olması
- Çin universitetlərindəki yüksək texnoloji baza və geniş akademik resurslar
Bununla yanaşı, Çin universitetlərində təhsil alan azərbaycanlı tələbələr üçün diaspor təşkilatları dəstək göstərir, kampus daxilində özlərinə məxsus sosial mühit formalaşdırırlar.
Çin təhsil sistemi hazırda dünyanın ən dinamik və transformasiya olunan sistemlərindən biridir. Dövlətin bu sahəyə yönəlik strateji yanaşması, universitetlərin rəqəmsal yeniliklərə adaptasiyası və beynəlxalq açılımlar Çini qlobal təhsil bazarında mühüm mövqeyə çıxarıb. Əcnəbi, o cümlədən Azərbaycanlı tələbələr üçün təqdim edilən geniş proqram seçimi, təqaüd imkanları və peşəkar tədris mühiti Çində təhsil almağı yalnız akademik deyil, həm də karyera baxımından strateji bir addıma çevirir.
Ali təhsil almaq istəyən tələbələr üçün Çin artıq sadəcə alternativ deyil, birinci seçimlərdən biri olmaq yolundadır. Təhsilin strukturlaşdırılmış olması, qəbul qaydalarının şəffaflığı və diplomların beynəlxalq tanınması bu ölkəni elm və bilik üçün qlobal mərkəzə çevirir.
Ən Çox Verilən Suallar
1. Çində təhsil sistemi neçə mərhələdən ibarətdir?
Çində təhsil sistemi məktəbəqədər hazırlıq, ibtidai təhsil (6 il), orta məktəb (3+3 il) və ali təhsil (bakalavr, magistr, doktorantura) olmaqla mərhələli şəkildə qurulub.
2. Çin universitetlərinə qəbul üçün hansı imtahanlar keçirilir?
Yerli tələbələr Gaokao adlı milli imtahan verir. Xarici tələbələr isə Gaokaodan azaddır, onların qəbul prosesi sənəd, dil sertifikatı və müsahibə əsasında aparılır.
3. Xarici tələbələr üçün Çin universitetlərinə qəbul necə aparılır?
Əcnəbi tələbələr universitetlərin onlayn portalları vasitəsilə müraciət edirlər. Onlardan attestat və ya diplom, dil sertifikatı (HSK, IELTS və ya TOEFL), motivasiya məktubu və sağlamlıq arayışı tələb olunur.
4. Çində təhsil haqları nə qədərdir?
Bakalavr proqramlarında təhsil haqları illik 2500–5000 ABŞ dolları, magistr səviyyəsində 3000–7000, doktorantura pilləsində isə 4000–8000 ABŞ dolları arasında dəyişir.
5. Çin hökumət təqaüdləri nələri əhatə edir?
Chinese Government Scholarship (CSC) proqramı təhsil haqqı, yataqxana xərcləri, aylıq təqaüd və tibbi sığortanı əhatə edir. Bundan başqa əyalət və universitet daxili təqaüdlər də mövcuddur.
6. Çin universitetlərində dərslər hansı dillərdə keçirilir?
Əcnəbi tələbələr üçün proqramlar əsasən ingilis və çin dillərində təqdim olunur. Çin dilində təhsil almaq istəyənlərdən HSK imtahanı nəticəsi tələb edilir.
7. Azərbaycanlı tələbələr üçün Çində hansı sahələr populyardır?
Azərbaycanlı tələbələr əsasən beynəlxalq münasibətlər, çin dili, tibb, mühəndislik və iqtisadiyyat sahələrini seçirlər. Bu sahələrdə həm təqaüd, həm də geniş proqram seçimi mövcuddur.
8. Çində distant təhsil hansı sahələrdə mövcuddur?
Distant və hibrid proqramlar əsasən magistr səviyyəsində, xüsusilə kompüter elmləri, biznes, tərcümə və rəqəmsal texnologiyalar üzrə təklif olunur. Tədris onlayn platformalar üzərindən aparılır.
9. Çin universitetləri tərəfindən verilən diplomlar Azərbaycanda tanınırmı?
Bəli, akkreditə olunmuş Çin universitetlərinin diplomları Azərbaycanda tanınır. Tibb sahəsi üzrə nostrifikasiya prosesi əlavə imtahan və klinik stajla həyata keçirilir.
10. Çində kampus həyatı tələbələr üçün necə təşkil olunur?
Əcnəbi tələbələr üçün ayrı yataqxanalar, idman mərkəzləri, kitabxanalar, beynəlxalq tələbə mərkəzləri və sosial fəaliyyət klubları fəaliyyət göstərir. Kampus infrastrukturunun 90%-i müasir standartlara uyğundur.
Reklam
